De katharen als inspiratiebron
De katharen waren, in de lijn van andere gnostische tradities, bezig met het her-inneren van wie we eigenlijk als mens zijn en het opheffen van de vervreemding van de eigen natuur, of de ‘goddelijke vonk’ in ons. De verbindingslijnen tussen het zelf en het zelfoverstijgende lopen niet langs de weg van het dogma of het kerkelijk gezag, maar langs de rechtstreekse ervaring van stukjes God in ons, die we terug kunnen vinden door geestelijke oefeningen, of het beoefenen van een ‘Liefdevol leven’.
Het is duidelijk dat ons project, gevestigd in de katharenstreek, zich mee inschrijft in deze eeuwenoude diepste zielsbetrachting van de katharen voor zichzelf én voor de wereld.
Voor meer info over de katharen zie de zeer volledige website www.katharen.be
Voor hun mogelijke betekenis voor de hedendaagse zoektocht naar zingeving, verwijzen we graag naar het mooie boek van cultuurfilosoof Bram Moerland, Katharen en de val van Montségur, Uitgeverij Synthese, ISBN 90-6271-820-5. Klik hier voor zijn website.
Hieronder alvast een fragment uit hoofdstuk 1, waarin hij het Zuid-Franse katharisme een plaats geeft binnen de eeuwenoude gnostische golf binnen het Christendom:
De dwaling
“Eén van de belangrijkste thema’s van de gnostiek is dat de mens van zichzelf vervreemd kan raken. Mensen kunnen vergeten wie ze zelf in werkelijkheid zijn. De onverloste mens is ‘zichzelf kwijt’. Het gevolg daarvan is dat zo iemand het contact met zijn innerlijk weten, de gnosis, verliest. Wie zichzelf kwijt is, leeft als een slaaf van onpersoonlijke machten. Deze staat van vervreemding van het ware zelf wordt in de gnostische teksten met velerlei verschillende termen beschreven, zoals slavernij, vergetelheid, slaap, dronkenschap, blindheid, de dood. De meest algemene term die daarvoor vaak wordt gebruikt is ‘de dwaling’, in de betekenis van ‘verdwaald zijn’. Daarbij past het volgende prachtige verhaal, Het Lied van de Parel.”
“Het verhaal vertelt over een koningszoon die door zijn ouders naar een ver land gestuurd wordt. De koningszoon krijgt de opdracht in het verre land een parel te zoeken. Als hij in dat land aangekomen is, vergeet hij echter zijn opdracht. Hij neemt de zeden van het vreemde land aan en wordt zo een ‘zoon van het land’. Daardoor vergeet hij ook wie hij van oorsprong is, waar hij vandaan kwam en wat zijn opdracht was. Maar dan komt er een boodschapper van zijn ouders. Die herinnert hem aan zijn afkomst. Nu weet hij weer wie hij is en hij herinnert zich ook zijn opdracht. Hij slaagt erin de parel te vinden en hij keert terug naar zijn geboorteland en wordt daar koning. Het Lied van de Parel verbeeldt de staat van de mens die verdwaald is geraakt in een vreemde werkelijkheid, zichzelf vergeten is en vervolgens door een verlosser weer aan zijn ware aard herinnerd wordt en zo leert zichzelf en zijn bestemming te hervinden. In de gnostische teksten is Jezus die verlosser.”
Het herstel
“De verlossing uit de dwaling kan de mens dus verkrijgen door zich zijn oorspronkelijke aard te herinneren, door zich te verbinden met zijn ware zelf. Dat proces wordt beschreven als bevrijding, wakker worden, weer nuchter worden, de genezing van blindheid, de opstanding uit de dood. De algemene term daarvoor is ‘het herstel.’
“Het woord ‘herstel’ dient te worden verstaan in de zin van ‘genezing’. In het Nieuwe Testament wordt verteld hoe Jezus wonderen verrichtte. Hij genas zieken en wekte zelfs doden weer tot leven. Voor de gnostici waren dat geen feitelijke gebeurtenissen; het zijn geen wonderen. Het zijn symbolische beschrijvingen van ‘het herstel’ door Jezus als de verlosser uit de dwaling. De gnostische Jezus geneest mensen van de dwaling, hun zelfvergetelheid. Hij leert ze ‘zichzelf herinneren’. Een gnostische tekst uit de vondst bij Nag Hammadi formuleert het heel kort zo: Sta op en herinner jezelf. Hier zien we heel kort samengevat de kern van de gnostiek: de opstanding is geen verrijzenis uit de lichamelijke dood, maar een spiritueel proces. Deze spirituele opstanding bestaat eruit dat je jezelf herinnert als een vrij mens, die op eigen kracht in staat is tot liefde. Wie zichzelf hervindt zal niet alleen weten wie hij is, maar ook zijn bestemming kennen. Ook dat weten behoort tot de gnosis. Daarover handelt een tekst uit het Evangelie van de Waarheid, ook een van de teksten die gevonden werden bij Nag Hammadi:
Wie zo gnosis heeft, weet waar hij vandaan gekomen is en waar hij heen zal gaan. Hij weet, zoals iemand die dronken was, en weer nuchter is geworden en, tot zichzelf gekomen, zijn zaken weer op orde heeft gesteld.”